Bullshit

Foredragshaldaren dansar nesten framfor powerpointen medan han raust deler si manglande erfaring gjennom eit skoddelag av artige illustrasjonar og ulne moteord. Tilhøyrarane lyttar og er sterkt engasjerte – i bullshit-bingo.

Svada. Kva skal ein gjere, når ein blir kommandert til å lytte til svadaen til ein dyr og innleigd konsulent som snakkar tull om ting han berre har overflatisk greie på. Når dei tilsette skal inspirerast, kan ein kjøpe ein inspirasjonspakke med til dømes foredrag, rafting og sosial middag på hotell om kvelden. Eit rimelegare alternativ er naturlegvis å bruke teknisk sjef. Når innlegga blir anten berre form eller berre innhald, er det lett å kjede seg. Folk som kjedar seg, blir ofte kreative.  Før teikna ein  fjes og krusedullar i notatboka medan tankane vandra. No sit publikum som tende lys og høyrer etter.

Firkantar. Dei har streka opp notatblokka i eit stort tal firkantar. I rutene har dei skrive dei mest håplause moteorda, dei mest innhaldslause fagtermane og dei mest utslitne vendingane dei reknar med dei får høyre under foredraget. Så gjeld det å følgje med og å krysse av. Den som først får fem kryss i ruta, har fått bingo.

Aktiviteten må ikkje forvekslast med fenomenet kuskit-bingo, som er friluftslivets svar på sakte-TV. Då deler ein inn beitemarka i firkantar. Publikum sit og ventar på at kua til slutt skal legge rua si i den rette ruta. Det kan ta heile dagen før nokon kan rope bingo! Denne måten å skape drama i landbruket har blitt arrangert med stor suksess på stølstreff landet over.

Proaktiv. Men dette er mest for dei seriøst orienterte. Bullshit-bingo – eller sludder-TV som vi gjerne kallar det på norsk - vart utvikla av studentane ved amerikanske universitet.. Det tok heilt av. Aktiviteten breidde seg raskt til seminarrom og auditorium verda rundt og blir truleg også praktisert på diskret vis i ein foredragssal eller eit grupperom nær deg.

Blir det snakka om økonomi, satsar tilhøyrarane på ord som proaktiv, oppside og løysingsorientert. I helse- og sosialsektoren er det gjerne ord som å hensynta, ledelseskompetanse og klientdyktiggjøring. Innan administrasjon utløyser vendingar som dette flittige bingokryss: «forutsatt en kostnadseffektiv styringsinnsats maksimeres samhandlingspotensialet innenfor utfordringsrommet». Er det politikarar i rommet, kan ein trygt satse på  utsegner som å vektlegge, breitt fokus og å ha to tankar i hovudet samtidig. I alle miljø kan ein vente seg uttrykk som å tenkje utanfor boksen og vinn-vinn-situasjon.

Bingo! Foredragshaldaren har alt brukt ordet synergi fire gongar. No seier han det igjen. Bingo! blir det ropt, triumferande men dempa. Det er ein vinnar i salen. Muntre blikk og ein twistbit som premie finn på diskret vis vegen til han som ropte. Det er ingen som fniser. Denne hardbarka gjengen har vore på seminar før og kommuniserer med uttrykkslause pokerfjes og konspiratoriske augnekast. No ventar dei på neste fangst av pynteord og jålesetningar. Dei  treng ikkje vente lenge. Med tanke på en ikke ubetydelig organisasjon revitaliseres fokus parallelt med de parametrene som brukes, seier kanskje mannen på scenen i fullt alvor. Då blir det kryssa ivrig av både for revitalisering, fokus og parameter nede i salen.

Sjølvforsvar. Ein skal ikkje gjere narr av folk bak deira rygg, heiter det. Men seminarpublikummet sit med ryggen mot veggen. Dei er kanskje på høgfjellshotell langt frå folk. Dei har betaling for å vere her og det er ingen stad å røme.

Bullshit-bingo er  djupast sett eitt slags sjølvforsvar. Det er trass alt språket vårt det blir herja med.

(Smp 26.09.15)

Herlege hundeliv

 

Herlege hundeliv

Livet er som ein fest. Pensjonistalderen, som vi nærmar oss, er som nachspielet. Vi begynner å bli trøytte og sit og halvsøv i kvar vår stol.  Dei mest spennande gjestene har gått heim. Men vi blir sitjande.. og klokka går.  Det er heilt usannsynleg, men det kunne vere at det skjedde noko sensasjonelt.  I så fall, i alle tilfelle, vil vi vere der.

Ja ,klokka går. Kveldssola skin på oss. Snart går ho ned. Det er fortærande å tenkje på. Vi er altså seint ute på nachchspiel og det er alt langt på natt. Men vi får kose oss på pensjonistars vis, i skrått kveldslys med våre minne og våre albumblad. Det eg skal seie heretter er ein resirkulert og litt forandra versjon av kåseriet eg heldt til dykk for 25 år sidan.  Eg reknar med at dei fleste har gløymt kva eg sa den gongen. Viss ikkje, er det kanskje ikkje så farleg. Vi gamlisar elskar reprisar. Her får de ein til:

Konfirmasjonsdagen var ein stor dag og eit viktig tidsskilje på sekstitalet. Den dagen sokneprest Olav Husabø la si hand på våre hovud og velsigna oss, opna han samtidig porten for oss til den breie veg. Barndommen var slutt. Den spennande, fargerike og dramatiske vaksenverda låg for våre føter. Sjølv om det offisielt var 16-årsgrense for mykje og 18- og 21-årsgrense for det meste, meinte vi i alle fall sjølve at vi var klare for vaksenlivet så snart vi var femten og hadde «fått prestehanda på oss».

Heile året vi gjekk for presten snakka vi om alt vi skulle gjere, så snart konfirmasjonen var unnagjort. Først og fremst: vi skulle bestemme sjølv. Det var i prinsippet fritt fram for alt som var farleg og forlokkande. Vi skulle røykje og drikke og sleppe til hos jentene. Vi skulle kjøpe oss ein Tempo for konfirmasjonspengane og kalle det øvelseskøyring heilt til vi vart gamle nok til å køyre lovleg.

 Så snart konfirmasjonen var over. Då ville alt vere forandra, meinte vi. Derfor stod vi som tende lys oppover midtgangen i gamlekyrkja og let oss velsigne med foreldre og tanter og onklar og besteforeldre kjærleg på plass på begge sider. Det var ei stor og høgtideleg stund. Vi stod der som ein engleflokk i våre kvite kapper og trippa.

Når seremonien i kyrkja  var over, hengde vi av oss kappene og storma ut i våre nye konfirmasjonsklede. Jentene i pastell og crimplene med spisse skumgummipuppar og tupert og stivlakkert hår. Vi gutane i koksgrå terylene, kvite nylonskjorter og svarte sko. Personleg var eg mest stolt av konfirmasjonsskorne. Dei var spissare enn vanleg  hadde eit felt med semska skinn på sidene, noko som gav dei eit dristig rocke-preg. Over dressen hadde vi heilårskapper, alle sydde over same lest hos Furseth og med skumgummi-innlegg i foret.

 Nokre av dei verste av oss sneik seg nedom nausta nedanfor kyrkja og fyrte opp ein Teddy, men dei fleste stod berre att å beundra dei som våga. Etterpå for vi heim saman med familien med kyrkjebussen for å ete steika. Neste helg skulle vi heilt sikkert på dans….

Konfirmasjonen hadde faktisk eit slags preg av nålauge på denne tida. Då kunne ein ikkje sitje å halvsove og få alt servert og opp i handa av pedagogiske prestar og høgskuleutdanna kyrkjelydsarbeidarar. Frå haust til vår skulle det lesast salmevers og bibelord. Overhøyringa stod for oss som ein reell trussel. Det kunne vere at vi ikkje slapp fram. Og ein måtte alltid markere seg i kameratflokken. Skulle ein få respekt, måtte ein kunne vise til dristige handlingar. Det vart bretta papirfly og kasta papirkuler, det gjekk lappar på kryss og tvers mellom benkeradene. Ein raud syltetøystrikk frå ei matabombe la seg fint rundt halsen på ein av dei utskorne apostlane på preikestolen. Strikken hang der i store delar av det festlause halvåret i 1964 og skapte moro under gudstenestene som vi var utkommanderte til å følgje.

 Det manglar ikkje på muntre minne. Men vi må ikkje gå så langt at vi minnest konfirmasjonsalderen som ei lykkeleg og sorglaus tid. Vi minnest kanskje alle den desperate kjensla av å gå glipp av noko , viss vi måtte vere inne ein laurdagskveld. Desperasjonen dreiv oss ut på slapsete, uopplyste vegar kveld ut og kveld inn. Vi kava oss fram i våre spisse glatte sko ei halv mil fram og ei halv mil tilbake berre for å bli avviste i døra på ungdomhuset. Vi troppa nyfikne opp blant røykjarane og drikkarane bak nova, og vart trakasserte på det fryktelegaste som dei dritungane vi unekteleg var.

Pengar hadde vi aldri. Vi gøymde oss på galleriet på ungdomshuset og fekk med oss dei første ti minuttane av ein vaksenfilm med John Wayne før vi vart oppdaga. Etterpå sparka opp døra til  Tordis bar i Straumgjerde,  klar til å trekkje våre imaginære seksløparar. Men inne i saloonen fekk vi klar beskjed. Viss vi ikkje hadde tenkt å kjøpe noko, måtte vi berre ha oss ut straks med våre skitne sko og ikkje ta opp plassen for kundane.

 Audmjukingane stod i kø. På skulen vart vi herja med av lærarane. Heime var det eit evig mas om lekser og manerar og at vi måtte kome heim i rimeleg tid. Det var eit hundeliv. Men det var  det einaste moglege. Vi måtte ut. Det var i alle fall tusen gongar betre enn å sitje heime.  Eitt eller anna kunne skje der ute. Stakkars oss om vi ikkje var der når det skjedde!

Det var ei tid med våte skor og skranglete syklar. Bussane gjekk ikkje om kvelden. Ikkje den gongen heller. Foreldre hadde stort sett ikkje bil. Ein kunne uansett ikkje be dei køyre oss på fest. Skulle vi nokon plass, måtte vi gå eller sykle. I vårt femtande år var det tid for å velje mål og retning i livet. Vi skulle velje utdanning,  yrke, livspartnar. Men akkurat på denne tida var det viktigaste valet det mellom den breie og den smale veg, mellom ungdomshuset og bedehuset.

 På bedehuset var det eit trygt miljø med sine glade kristelege songar, festlege predikantar og ungdomsprestar, bollar og brus og vaksenkontakt til overmål. På ungdomshuset var det færre og mindre ansvarlege vaksne. Her var fart og dramatikk, amatørteater og rockeband og jenter med korte skjørt og sigarettar. Det var ikkje det at vi gutane likte så godt og danse. Men det var ein måte å oppnå ein slags fysisk kontakt med motsett kjønn. Vi bukka keitete og heldt rundt dei gjennom ein usikker vals. Vi kjende hormonane romstere i våre spinkle kroppar. Det påverka kraftig våre val.

 Ungdom er naturlegvis alltid seg sjølv lik. Også i 1965 hadde vi fnisinga hos jentene og røling hos gutane. Nokre gjekk over til å kalle kvarandre med etternamn etter at vi kom på ungdomsskulen. Det galt også dei som hadde gått heile barneskulen i lag og alltid tidlegare hadde vore dus.

 «Hei, Tandstad, e det nøke liv?», spurde kameratane. Og eg steig ned frå den skranglete sykkelen med fartsstriper som eg eigenhendig hadde måla på med Bengalac og svara: «Du veit, mykje liv i store bilar».

 Vi gutane var lange og skranglete eller tjukke og kvisete. Vi nytta kvart høve til å væte kammen og friske opp att sleiken. På føtene hadde vi dei gamle besteskorne våre som var kvite på tuppen. Jentene hadde konete kjolar med blonder i halsen eller strekkbukser og kufte.Jentene forandra seg  på underfullt vis under strikkegenserane naturlegvis , men om dagen dei var til å kjenne igjen. Men om kvelden dukka dei opp i ny ham. Håret var høgt og glasert med spray. Dei var dramatisk svarte rundt augene, bleike av rosa pudder og lys leppestift og dei omgav seg med ein tung eim av Yaxa, som gjorde dei bombesikre under armane i 24 timar.

Som duvande fullriggarar dukka dei opp på Streeten og segla suverent og nedlatande forbi dei måpande gutane i klassen. Dei gjekk fnisande arm i arm med venninner og smilte kokett og over hovuda på oss. Så dukka det opp ein Ford Anglia eller ein MZ-motorsykkel og stakk av garde med dei. Mot ei slik overmakt hadde vi gutane ingen ting å stille opp. Vi vart ståande att med våre trøsyklar utan lykt og prøvde å dekkje over nederlaget med store ord og ville historier.

Å vere femten var eit liv fullt av knuste draumar og pinlege nederlag. Av og til opplevde vi enkeltståande sigrar og triumfar.  Slik er det kanskje framleis.  Dei som er unge i dag får sine opp- og nedturar digitalt via telefonen på snapchat og twitter. Vi opplevde det analogt og direkte: Eit heldig snøballkast, ein samanbretta lapp frå ei jente med vårt namn på.  Eller det kunne vere eldre kameratar, som tok oss med og behandla oss nådig som ein av gjengen. Det gav oss den berømte ringen av sjølvtillit som vi alle trakta etter.

 Som femtenåringar var vi alltid på spranget, alltid søkjande og på jakt etter nye erfaringar og nye ting å lære. Same kor håplause våre sjansar var, måtte vi ut og prøve. Ut å ta lodd på livet. Det var ei fantastisk, herleg og spennande tid. Men eit hundeliv!!

(Kåseri for 50-årskonfirmantane, Berlihuset, Sykkylven 5.9.2015)