Stakkars kommunen

Utskjelt og uthengt, utan nåla i veggen og snart tvangssamanslått. Stakkars kommunen!

Ei av oppgåvene i ei avis er å ta imot publikums ytringar gjennom telefonen.  Nokre innspel er like årvisse som influensaen og julekvelden: Etter kvart snøfall kjem det alltid telefon frå han som  synest fortaua er skammeleg dårleg strødd. Etter kronprinsens fødselsdag er det illsinte innringarar som har lagt merke til at det ikkje vart flagga reglementert frå alle kommunens flaggstenger. Når våren er i anmarsj, ringer ho som irriterer seg over kattedrit og flagrande papir i gatene. No må kommunen lette raua frå kontorstolen og gjere noko med det! Kven eg siktar til? Den som har med slikt å gjere. Teknisk etat. Rette Vedkomande. Kva må ikkje turistane tru!

Knappe tider. Førestellinga om den rike og mektige kommunen, med tilsette som snurrar gjerandslause på kontorstolane sine, er gammal og seigliva. Men det er lenge sidan kommunar flest hadde råd til å halde seg med gatefeiar og innleigde skuleelevar til å halde kommunale  plenar fine og kortklipte. No leiger dei i beste fall inn ein feiemaskin før 17. mai og  ein beitepussar for å halde småskogen unna. Ordførarane har det så magert at dei knapt  har råd til å ha kjeda rundt halsen når dei klappar born og demente på hovudet. Elles står dei i sekk og oske i den forhutla ordførarkøen framfor regjeringskontora for kanskje å få snakke med ein statssekretær. Draumen er å kunne kome heim med nokre ekstra kroner til asfalt eller omsorg. Det er alltid von i hangande snøre.

Hangande hovud. Men ikkje i hangande hovud: Den som har vore innom eit budsjettmøte i kommunen, vil vite at det er nakne nauda som rår. Dei kromglitrande suvane på parkeringsplassen utanfor står i grell kontrast til armoda i kommunestyresalen. Representantane prøver å halde på verdigheita. Sanninga er at dei beste kommunehovud som folkestyret kan oppdrive, står under administrasjon av stat og fylkesmann.

 Eigedomsskatten er halmstrået som ålesundarane klamrar seg til for å få budsjettet i balanse. Dei er også under press for  å selje sin indrefilet av ei forretningstomt til utfordrar nummer ein for den sunnmørske møbelindustrien – det blågule IKEA - for å få pengar i kassa. Dei satsar elles på å krevje både  inn- og utgangsbillett av alle som er innom det nesten avfolka bysentrumet. Tanken er at ein firefelts motorveg til Moa  er det som skal til for å få folk og butikkar til jugendbyen.

Hengemyr. Sal av indrefilet er også freistande for nabokommunen Sykkylven. Her er det Rema 1000 som er mogleg kjøpar og  mogleg frelsar av det lokale sjølvstyret. Den kommunale armoda er stor,  men her er det  ingen planar om eigedomsskatt. Sykkylvspolitikarane held  den blå-blå fanen høgt og  satsar på manna frå himmelen.  Nyleg sa kommunestyret foraktfullt nei til ni millionar rett opp  i handa frå ein lett angrande Nordea-bank. Sykkylvingane meiner dei har krav på endå meir for tort og svie. Storbanken sende nemleg  for nokre år sidan sine glattaste seljarar til bygda og fekk truskuldige lokalpolitikarane med på ein renteavtale som skulle  gi kommunen gull og grøne skogar. Det vart i staden ei økonomisk hengemyr som tappa kommunekassa for mange tital millionar kroner.

Sekk og oske. No må dei folkevalde spørje Robek om lov før dei kan bruke pengane dei ikkje  har. Slikt  er ikkje  det beste drivstoff for lokaldemokratiet. Politikarane fortvilar og ordførarane blir stive i maska av all smilinga dei må drive med for å halde motet oppe

 Den mest aktuelle utvegen no er å slå saman kommunar og driftsunderskot. Større avstand til rådhuset og færre men betre betalte politikarar gjer klaging mindre attraktivt og reduserer politikarkranglinga. Kort sagt: Meir lokaldemokrati for pengane.

Kjetil Tandstad

 

Viking eller veiking

 Viking eller veiking? Tøff eller berre tøffelhelt? Det norske sjølvbildet er uskarpt – 200 år etter Grunnlova.

17. mai er over.  Vi har inhalert ekstra doser med nasjonalkjensle sidan nyttår. Grunnlovsjubileet kjem nok til å halde fram til neste nyttårsdag, men no kjem turistane for ikkje å snakke om svenskane og polakkar som skal servere og vaske for dei. Norske fjordar gir gjenlyd av framande talemål. Det er høgsesong for inkludering og gjestfridom.  Vi spør både betalande gjestar og underbetalte gjestearbeidarar like ut om namnet og kvar dei kjem ifrå. Så kjem det mest  interessante: Kva synest dei eigentleg om Norge og nordmennene?  Heilt ærleg altså!

Fanatisk positivt. Dei typiske nordmenn eg har møtt er fulle og snakkar fanatisk positivt om landet sitt, seier Sandra frå Latvia til studentavisa Peikestokken i Volda.  Veldig aktive, veldig stolte og veldig korrekte, dessutan blonde, høge og kledd i sportsklede, seier Michal frå Slovakia.

Studentavisa smiler oppmuntrande og spør fleire: José frå Cuba likar alle er på same nivå reint politisk, også Kongen. Du treng heller ikkje seie herr og fru til folk. Cassian frå Tyskland synest det er karakteristisk at nordmenn går på fest med plastpose frå Kiwi. Spanjolen Luis synest at det er påfallande at nordmenn går på tur i fjellet etter dei er åtti år medan franske Marie finn nordmenn reserverte og blyge, men når du har fått kontakt er dei skikkeleg triveleg. Vi tilgir storsinna den der med Kiwi-posen. Dette er jo trass alt i studentmiljøet. Skikkelege nordmenn har kake og treliters vinboks i kvar si rosemåla tine. Vi likar å ta vare på tradisjonane.

Smålåtent. Det er  noko smålåtent over norsk kultur. Skal det skrytast, vil vi i alle fall ikkje gjere det sjølv. Vi er framleis litt skjemde av  Gro Harlem Brundtland, som sa at det var typisk norsk å vere god. Ivar Kinn skal ha all ære for å ha teke brodden av det: Det er godt norsk å vere typisk, parerte han.

Det er klart det mange som har meint mykje om landet og innbyggjarane. ”Et land mindre forferdelig enn eg hadde forestilt meg”, noterte målaren Claude Monet. Han var i det minste på glid etter norgesturen. ”Næsten hver berørelse jeg er kommet i med disse folk, paa et par undtagelser nær, har vært mig ubehagelig”, skreiv den danske eventyrforfattar H.C. Andersen. Han får meine det han vil. Vi elskar framleis historiene om Tinnsoldaten og Den stygge andungen. Danskane har alltid vore litt store i ord: Adam Oehlenschläger karakteriserer nordmennene som eit  ”stolt og herlig Kæmpefolk”. Det er no mon i mindre.

 Gode poteter. Nina Witoszek-Fitzpatrick kom som flyktning frå Polen for ein mannsalder sidan og har gjort det til ein karriereveg å fortelje nordmenn korleis dei ser ut utanfrå. Ho meiner vi ser lykkeleg ut og at vi har grunn til det, men at vi også har ein tendens til å ta lykka for gitt: ”Gud har eit betre auge  til nordmenn enn nordmenn har til Gud” observerer ho. Danskfødde Lone Klem, professor i Oslo, har også budd blant oss  ei stund: ”Det verste med Norge er at de trur de har så gode poteter”, seier ho.

Den siste observasjonen  varmar vårt nasjonale hjarte.  Skulle vi ikkje vere stolte av vår Beate og Kerrs Pink? 

Det var potetprestane som spreidde sann opplysning blant nordmennene. Og det var potetene som gav oss  raspeballen og akevitten.

Politisk ukorrekt. Men no – 200 år etter Grunnlova – er det ikkje like lett å slå seg på sitt bryst over

nordmannens veremåte: Før kunne ein seie ting som: «Pigers Sko at kysse/Pattebarn at bysse/var ei Nordmands Vis;/Med en halv afhuggen Hage/sin Venindes Kys at tage/det var Nordmands Vis.» I dag er dette svært lite politisk korrekt på fleire måtar.

Så mange spørsmål, så mange sprikande svar: Har den klassiske norske helten  med blått blikk og

bjørkenever rundt leggene rett og slett fordampa i det moderne samfunnet? Eller har han alltid berre budd i  bøkene? Kvar etterlet det i så fall oss ? Er vi berre som alle andre? And that’s it?

Kjetil Tandstad