Kortare dagar, kortare netter

 

Hausten er komen og dagane blir kortare. Det blir nettene også, viser fersk forsking.

For eit par generasjonar sidan sov vi våre åtte timar i gjennomsnitt. No søv i berre i seks. Vi har altså gått frå å sove ein tredel av døgnet til berre ein firedel.

 Så mykje for det vi alltid har høyrt: At forfedrane våre gnaura og arbeidde frå tidleg morgon til seine kvelden  og at dei berre duppa av nokre timar i sitjande stilling i dei alt for korte sengene sine før dei måtte opp og i gang igjen. No viser det seg at altså at slappfiskane drunta og sov  eit par timar meir i  døgnet enn det vi kan tillate oss i vår oppjaga tid. Og det som verre er: Dei sov sin søtaste svevn, utan så mykje som ein telefon på nattbordet og så inderleg uforstyrra av sosiale media. I åtte heile timar. Var det noka sak?

Sjusovarar. Sju timars svevn er passande for eigen del. Då skal det seiast at skilnaden på nattesvevn og den siste timen framfor TV-en stundom er reint akademisk. Slik plasserer eg meg nok trygt blant sjusovarar frå gamle dagar. Andre må greie seg med mindre: Vi fyller opp liva våre med så mange ting å halde greie på at vi ikkje rekk å sove nok. Dei vaksne sit med fjesboka. Ungane med dataspel. Kanskje har ingen generasjon vore så plaga av svevnløyse som vår, skriv  den bekymra filosofiprofessoren Arne Johan Vetlesen.

 Han åtvarar om det han kallar det døgnopne mennesket. No søv snart alle med smarttelefonen på nattbordet og ser det som si plikt å vere oppdatert på alle nye selfies som måtte kome forbi. Vår nye glitrande kvardag der vi alltid er på nett og med fleksible arbeidstider, er ikkje bra for oss. Det er på tide at vi tek natta tilbake og  brukar henne til det ho er tenkt til, meiner han.

Fleksiliv. Han er ikkje den einaste som åtvarar. Folk som søv, syndar kanskje ikkje, men dei kjenner seg utanfor.  I gamle dagar var det vanleg at ein  kom på arbeid om morgonen og var der til dei gjekk heim og var fri til neste dag. Nokre få hadde så stor tillit i bedrifta at dei slapp stemplingsuret og hadde heimekontor. I dag har nesten alle heimekontor om ein skal treng kome à jour nokre kveldsøkter eller om ein må vere heime med ungane på dagtid. Først verka den nye fleksibiliteten som ein vinn-vinn-situasjon både for sjefen og dei tilsette og arbeidstakarane var stolte over tilliten. Men no åtvarar fagforeiningane: Det er greitt å vere fleksibel, men blandar ein jobb og fritid for mykje, blir det etter kvart mest jobb.

Streik. Derfor tittar vi litt forundra etter lærarane som går til streik for å sleppe å gjere jobben ferdig på dagtid. Dei  insisterer på å halde fram med å rette oppgåver utover kveldane og ta imot telefonar frå  bekymra foreldre midt i måndagskrimmen. Den steile motparten deira, som er kommunane, tenkjer på si side motsett av andre arbeidsgivarar og insisterer på fast arbeidstid. Vil foreldre snakke med klasselærar om gullungen, får dei ta fri frå jobben og avtale time på dagtid. Når det funkar for Nav, funkar det vel også for skulane, tenkjer dei nok.

Dei om det. Nettene blir altså kortare. Det blir dagane også. Hausten er her og radioen fyrer stadig opp under vemodet over sommaren som forsvann. Sjeldan høver det betre med den melankolske songarinna Barbara Helsingius og Tove Jansons udøyelege Høstvisa: Skynda dig älskade, skynda att älska, dagarna mörkna minut för minut, tänd våra ljus, det är nära till natten, snart är den blommande sommarn slut.