Viking eller veiking

 Viking eller veiking? Tøff eller berre tøffelhelt? Det norske sjølvbildet er uskarpt – 200 år etter Grunnlova.

17. mai er over.  Vi har inhalert ekstra doser med nasjonalkjensle sidan nyttår. Grunnlovsjubileet kjem nok til å halde fram til neste nyttårsdag, men no kjem turistane for ikkje å snakke om svenskane og polakkar som skal servere og vaske for dei. Norske fjordar gir gjenlyd av framande talemål. Det er høgsesong for inkludering og gjestfridom.  Vi spør både betalande gjestar og underbetalte gjestearbeidarar like ut om namnet og kvar dei kjem ifrå. Så kjem det mest  interessante: Kva synest dei eigentleg om Norge og nordmennene?  Heilt ærleg altså!

Fanatisk positivt. Dei typiske nordmenn eg har møtt er fulle og snakkar fanatisk positivt om landet sitt, seier Sandra frå Latvia til studentavisa Peikestokken i Volda.  Veldig aktive, veldig stolte og veldig korrekte, dessutan blonde, høge og kledd i sportsklede, seier Michal frå Slovakia.

Studentavisa smiler oppmuntrande og spør fleire: José frå Cuba likar alle er på same nivå reint politisk, også Kongen. Du treng heller ikkje seie herr og fru til folk. Cassian frå Tyskland synest det er karakteristisk at nordmenn går på fest med plastpose frå Kiwi. Spanjolen Luis synest at det er påfallande at nordmenn går på tur i fjellet etter dei er åtti år medan franske Marie finn nordmenn reserverte og blyge, men når du har fått kontakt er dei skikkeleg triveleg. Vi tilgir storsinna den der med Kiwi-posen. Dette er jo trass alt i studentmiljøet. Skikkelege nordmenn har kake og treliters vinboks i kvar si rosemåla tine. Vi likar å ta vare på tradisjonane.

Smålåtent. Det er  noko smålåtent over norsk kultur. Skal det skrytast, vil vi i alle fall ikkje gjere det sjølv. Vi er framleis litt skjemde av  Gro Harlem Brundtland, som sa at det var typisk norsk å vere god. Ivar Kinn skal ha all ære for å ha teke brodden av det: Det er godt norsk å vere typisk, parerte han.

Det er klart det mange som har meint mykje om landet og innbyggjarane. ”Et land mindre forferdelig enn eg hadde forestilt meg”, noterte målaren Claude Monet. Han var i det minste på glid etter norgesturen. ”Næsten hver berørelse jeg er kommet i med disse folk, paa et par undtagelser nær, har vært mig ubehagelig”, skreiv den danske eventyrforfattar H.C. Andersen. Han får meine det han vil. Vi elskar framleis historiene om Tinnsoldaten og Den stygge andungen. Danskane har alltid vore litt store i ord: Adam Oehlenschläger karakteriserer nordmennene som eit  ”stolt og herlig Kæmpefolk”. Det er no mon i mindre.

 Gode poteter. Nina Witoszek-Fitzpatrick kom som flyktning frå Polen for ein mannsalder sidan og har gjort det til ein karriereveg å fortelje nordmenn korleis dei ser ut utanfrå. Ho meiner vi ser lykkeleg ut og at vi har grunn til det, men at vi også har ein tendens til å ta lykka for gitt: ”Gud har eit betre auge  til nordmenn enn nordmenn har til Gud” observerer ho. Danskfødde Lone Klem, professor i Oslo, har også budd blant oss  ei stund: ”Det verste med Norge er at de trur de har så gode poteter”, seier ho.

Den siste observasjonen  varmar vårt nasjonale hjarte.  Skulle vi ikkje vere stolte av vår Beate og Kerrs Pink? 

Det var potetprestane som spreidde sann opplysning blant nordmennene. Og det var potetene som gav oss  raspeballen og akevitten.

Politisk ukorrekt. Men no – 200 år etter Grunnlova – er det ikkje like lett å slå seg på sitt bryst over

nordmannens veremåte: Før kunne ein seie ting som: «Pigers Sko at kysse/Pattebarn at bysse/var ei Nordmands Vis;/Med en halv afhuggen Hage/sin Venindes Kys at tage/det var Nordmands Vis.» I dag er dette svært lite politisk korrekt på fleire måtar.

Så mange spørsmål, så mange sprikande svar: Har den klassiske norske helten  med blått blikk og

bjørkenever rundt leggene rett og slett fordampa i det moderne samfunnet? Eller har han alltid berre budd i  bøkene? Kvar etterlet det i så fall oss ? Er vi berre som alle andre? And that’s it?

Kjetil Tandstad